Kulturhus is een bekende term in Oost-Nederland die voor voor dorpshuizen
en mfa’s gebruikt wordt. Sinds de eeuwwisseling zijn er honderden gemeenschapshuizen
gebouwd op basis van het kulturhus-concept.

Onze Gebouwen doet haar werkzaamheden vanuit de kulturhus gedachte
van samenwerking, ruimtedeling en maatschappelijke waarde.
Maar wat houdt het concept precies in en waar is het kulturhus ontstaan?

Foto: Kulturhus Hasselo, Hengelo

Wat van ver komt…

Kulturhus is een Scandinavische begrip wat simpelweg gemeenschapshuis betekent. Vanaf de jaren zeventig is het concept van gebundelde voorzieningen wijd verspreid geraakt in Denemarken, Zweden en Finland. Door kulturhusen te bouwen werden voorzieningen terug gebracht in dunbevolkte gebieden. Alles onder één hoed. Samenwerking en een gemeenschappelijk doel was de sleutel naar succes.
In de jaren negentig is het principe van een kulturhus geadopteerd door Overijsselse bibliotheken. Die hebben er een eigen draai gegeven en het concept verder doorontwikkeld. De nadruk werd gelegd op gezamenlijke activiteiten en een gezond businessmodel (onder andere betrokkenheid commerciële partners). Dit laatste was nieuw. Ook Gelderland had in de jaren negentig al interesse in het kulturhus-concept in antwoord op de verschraling van het voorzieningenniveau in kleine kernen. Zij volgden Overijssel op de voet in dezelfde ontwikkeling.
In november 2000 werd het eerste kulturhus in Zwartsluis geopend, waarna er vele nieuwe dorpshuizen en mfa’s op basis van kulturhus volgden. De provincies Overijssel, Gelderland en Utrecht riepen kulturhus-subsidies in het leven om de uitrol van het concept te stimuleren. Hiermee is er een sterk maatschappelijke infrastructuur neergelegd, wat tot de dag van vandaag zorgt voor verbinding en leefbaarheid.

Een concept van samenwerking

Een kulturhus is een versmelting van verschillende functies onder één dak en onder één beheer. In het gebouw zit je met het gezicht naar elkaar toe. Je werkt samen aan het programma en de dienstverlening. Je deelt ruimte met elkaar en je deelt dezelfde visie op de gemeenschap. De winst is behoud van ontmoeting, voorzieningen en het creëren van maatschappelijke waarde.
Dat is de bedoeling van een kulturhus.

Cultuur is alles wat mensen bindt

Het centrale hart van een kulturhus is de programmering. Het gaat hierbij om de ontwikkeling van een breed activiteitenprogramma en dienstenaanbod met daarbij de vraag: hoe is de relatie tot de gebruiker en hoe is de relatie tot de gemeenschap zelf? Iedere activiteit moet je kunnen spiegelen aan de kernwaarden van het kulturhus. Het woord ‘kultur’ zien we als een breed begrip, het is alles wat mensen bindt. Van sport tot breien. Verbondenheid is de sleutel naar leefbaarheid.

Souls on fire

Het bestieren van een kulturhus is mensenwerk, zij maken het verschil. Het gemeentelijke beleid, een functioneel gebouw en een sluitende exploitatie zijn randvoorwaarden. Doorslaggevend is de bevlogenheid van de mensen op de werkvloer, die een duurzame en oprechte verbinding aangaan met de gemeenschap. Een Deense kulturhus-manager zei ooit “We need souls on fire” en dat was een rake typering. Mensen zijn het meest noodzakelijke fundament voor een kulturhus. Soms zijn het professionals en meestal gaat het om vrijwilligers. Aandacht voor deze mensen is daarom van het grootste belang.

Literatuur


Henk Middelveld (2002) Kulturhus, concept voor een lokaal netwerk
Bibliotheekdomein, ISBN 90 5483 316 5

Jan van Lenteren (2004) Sleutels inleveren, op weg naar een kulturhus
Aprillis, ISBN 90 5994 109 8

Eimer Wieldraaier, Femke van den Berg (2007) Een vorm van delen, Gelderse Kulturhusen
ISBN 978 90 73586 40 6